Η Ερατώ Χατζησάββα είναι η Πρύτανης της Σχολής Καλών Τεχνών της χώρας μας, επίσης είναι και μια εξαιρετική ζωγράφος, με πολλή αγάπη για την τέχνη αλλά και την διδασκαλία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, το να εκλεγεί γυναίκα Πρύτανης στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών συνέβη πρώτη φορά στα 186 χρόνια της Σχολής. Λόγω αυτού και λόγω της πάρα πολύ καλής δουλειάς που γίνεται στην εν λόγω σχολή θέλησα να την γνωρίσω καλύτερα για λογαριασμό του site kallitexnes.gr. Μέσα από την πάρα πολύ ζεστή φιλοξενία που είχα στο γραφείο της, στην Πρυτανεία, ακολούθησε μία πάρα πολύ όμορφη και ενδιαφέρουσα συνέντευξη όπου σίγουρα αξίζει να την διαβάσετε. Κλείνοντας τον πρόλογο θα ήθελα προσωπικώς αλλά και μέσω του site να την ευχαριστήσουμε θερμά για την τιμή που μας έκανε να μας παραχωρήσει την εν λόγω συνέντευξη.
Θα ήθελα να ξεκινήσουμε την συνέντευξη μας ως εξής: Ποιο πιστεύετε ότι είναι το βαθύτερο και ουσιαστικότερο συναίσθημα, επιθυμία ενός φοιτητή, ενός καλλιτέχνη που θέλει να περάσει το κατώφλι της Σχολής Καλών τεχνών;
Επιθυμία…
Η Επιθυμία, η ανάγκη του να εκφράζεται μέσω της τέχνης. Αυτό σε κάνει να θέλεις να περάσεις το κατώφλι της Σχολής μας!! Αν σκεφτώ τι με οδήγησε σε αυτόν τον δρόμο στα είκοσι μου, είναι ότι άνοιγα την πόρτα στο όνειρό μου, να μπορώ να μιλάω μέσα από την εικαστική γλώσσα… Το μόνο που σε νοιάζει και σ’ ενδιαφέρει είναι να εκφράζεσαι μόνο μέσα από το έργο σου. Πάθος, αγάπη για την τέχνη, ένα όνειρο, ένα σκίρτημα στο στομάχι, στην καρδιά. Μέσω της πλαστικής φόρμας της γλυπτικής, της ζωγραφικής, της χαρακτικής, του βίντεο, της περφόρμανς καταγράφεις τον κόσμο σου… Πιστεύω ότι αυτό είναι το βασικότερο, η επιθυμία που γίνεται ανάγκη που χωρίς αυτήν την ανάγκη δεν μπορείς απλά να ζήσεις, να αναπνεύσεις.
Ποια πρέπει να είναι η αλήθεια ενός δημιουργού, ενός καινοτόμου έργου, η οποία αναβλύζει μέσα από έναν πίνακα, ένα γλυπτό ή ακόμα μέσα από την τέχνη της χαρακτικής;
Η αλήθεια είναι ότι για να διατυπώσεις τη σκέψη σου με καθαρότητα, πέρα από την ειλικρίνεια, απαιτείται να κατέχεις τόσο τη γνώση όσο και την τεχνογνωσία για το υλικό χρησιμοποιείς, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο μπορείς να εκφράσεις τις πλαστικές αξίες της τέχνης. Για παράδειγμα, στην χαρακτική απαιτείται να κατέχεις τόσο την τεχνική κατάρτιση όσο και την βαθιά γνώση. Δεν γίνεται να κάνεις χαρακτική χωρίς να την γνωρίζεις. Στην γλυπτική, είναι απαραίτητο να έχεις βαθιά κατανόηση του υλικού σου- είτε πρόκειται για μάρμαρο, πηλό, ξύλο ή μέταλλο – και των μοναδικών ιδιοτήτων που προσφέρει το καθένα. Μόνο έτσι μπορείς εσύ να εκφραστείς δια μέσου αυτών των υλικών και να αποτυπώσεις αυτό που θέλεις να πεις.
Όμως, το μυστικό σ’ όλα αυτά πέρα από την γνώση είναι το συναίσθημα και η ειλικρίνεια.
Η αλήθεια, Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΟΥ
Είναι γνωστό ότι εδώ και σχεδόν 2 χρόνια έχετε αναλάβει την Πρυτανεία της Σχολής Καλών τεχνών. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό συνέβη ύστερα από 186 χρόνια λειτουργίας της. Αυτό μάλιστα συνέπεσε με την πρώτη φορά με ατομική έκθεση στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών στο Λονδίνο γυναίκας, μιας εμβληματικής μορφής της σύγχρονης τέχνης, της Μαρίνας Αμπράμοβιτς. Θα ήθελα να μου πείτε πώς νιώθετε για αυτό, εάν πιστεύατε περνώντας εσείς το κατώφλι αυτής εδώ της σχολής ότι θα φθάνατε σε αυτή την ύψιστη τιμή να πρυτανεύτε σε αυτή την σχολή και πως κύλησαν αυτά τα δύο περίπου χρόνια;
Όταν με ρωτάνε «Πόσο καιρό είσαι;», λέω «Ενάμιση χρόνο», γιατί ακόμα και ο μισός χρόνος για μένα είναι πολύτιμος. Στο παρελθόν, δεν νομίζω ότι θα τολμούσα ως παιδί, ως φοιτήτρια… Είχα ξεκινήσει από ΑΣΟΕΕ και ανακάλυψα ότι υπάρχει μια Καλών Τεχνών πάρα δίπλα. Άρχισα να ψάχνω και σταδιακά έφτιαξα ένα σενάριο για το πώς θα αποδράσω από τις οικονομικές σπουδές και να πείσω τους γονείς μου να μου επιτρέψουν αυτήν την μετακίνηση… Είχα ήδη ολοκληρώσει και το τρίτο έτος στην ΑΣΟΕΕ. Όταν πέρασα την πόρτα της σχολής μας, καθημερινά με δάκρυα χαράς στα μάτια έμπαινα στο μάθημα. Ποτέ δεν θα σκεφτόμουν ότι μπορεί να γίνω Πρύτανης σ’ αυτό το πανεπιστήμιο σ’αυτή τη σχολή μια μέρα. Μεγάλο όνειρο ζωής, που δεν νομίζω ότι κανείς τολμάει να το σκεφτεί.
Θεωρώ ότι είναι οι συγκυρίες που σε φέρνουν μέχρι εδώ. Οι συνάδελφοι που με τίμησαν και μου έδωσαν την δυνατότητα να βρεθώ στην θέση αυτή, συνάδελφοι που με πίστεψαν σημαντικοί άντρες και σημαντικές γυναίκες, ειδικά η κα. Σοφία Ντενίση που χωρίς αυτήν δεν θα βρισκόμουν στη θέση αυτή. Γυναίκες συνάδελφοι μέλη ΔΕΠ που που έχουμε την τιμή να είναι ανάμεσα μας η Αντιπρυτανης κα. Ντίνα Κώτσιου, η Δάφνη Αγγελίδου, η Ανδριάνα Βερβέτη, Μανταλίνα Ψωμά και πολλές συναδέλφισσες απο το θεωρητικό τμήμα.
Τιμώ πάντα τις γυναίκες καθηγήτριες που άνοιξαν τον δρόμο για την Σχολή, όπως η Ρένα Παπασπύρου, η Αφροδίτη Λίτη, η Βίκυ Τσαλαματά και η Λεώνη Βιδάλη.
Να μην ξεχνάμε ότι η πρώτη γυναίκα που ήθελε να σπουδάσει ζωγραφική είναι η Ελένη Αλταμούρα στα μέσα του 19ου αιώνα που ντύθηκε άντρας για να σπουδάσει ζωγραφική.
Επανέρχομαι στο θέμα μας, δεν ήταν εύκολα σε αυτόν τον ενάμιση χρόνο. Δώσαμε σκληρές μάχες. Δεν ήταν καθόλου εύκολο. Είχα όμως μεγάλη στήριξη. Ήμουν τυχερή γιατί είχα στήριξη από το Υπουργείο Παιδείας, από τον Υπουργό και την ομάδα του, το Συμβούλιο Διοίκησης , τους αντιπρυτάνεις μας , τους συναδέλφους, τους Διοικητικούς υπαλλήλους και κάτι ακόμα πολύ σημαντικό για εμένα και τους συνάδελφους πρυτάνεις.
Και έτσι, δίνοντας τη μάχη, κατάλαβα πώς γίνεται η Διοίκηση. Με σκληρή και πολλή δουλειά! Νομίζω ότι πια αρχίσαμε και μπαίνουμε σε μία καλή ρότα. Έχω ελπίδες πια ότι τα πράγματα θα αλλάξουν, ότι πάνε πολύ καλύτερα. Είχαμε πολύ σοβαρά προβλήματα οικονομικά από το παρελθόν και ακόμη έχουμε. Πιστεύω, εάν αναπτύξουμε την εξωστρέφεια της σχολής και την αριστεία και δείξουμε πόσο σημαντικοί είμαστε στην εξέλιξη αυτού του τόπου, (αυτή τη μάχη δίνουμε τώρα), θα καταλάβουν όλοι και οι πολιτικοί και η κυβέρνηση, ότι είμαστε πολύτιμοι. Μπορούμε να λειτουργήσουμε ως ένα δυνατό χαρτί για την εξωστρέφεια της πατρίδας μας και την παρουσία μας στο εξωτερικό .
ΠΑΡΑΓΟΥΜΕ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ.
Τον πολιτισμό του αύριο. Πρέπει το κράτος να μας στηρίξει!!
Όσοι το καταλαβαίνουν, τους βλέπω δίπλα μας . Και νιώθω ότι υπάρχει σπίθα που θα γίνει φλόγα, είμαστε και τυχεροί τώρα, γιατί είναι γυναίκα η Υπουργός Παιδείας η κα. Σοφία Ζαχαράκη, και είμαι σίγουρη ότι θα σταθεί κοντά μας. Έχω εξαιρετικά δείγματα φιλίας και κατανόησης. Αυξήσαν λίγο τον προϋπολογισμό μας και ελπίζουμε σε μια γενναία νέα επιχορήγηση…
Νομίζω πως άρχισαν να μας εμπιστεύονται πια και θέλουν να προχωρήσουμε δυνατά. Περνάει κρίση, όμως όλος ο Ελληνισμός, όλα τα πανεπιστήμια, όλη η παιδεία και η υγεία. Εμείς οι καθηγητές καταθέτουμε την ψυχή μας και δουλεύουμε ατέλειωτες ώρες, το διδακτικό ωράριο μας είναι έξι με οκτώ ώρες την εβδομάδα -οι καθηγητές.
Τι έξι; Εξήντα δουλεύουμε!
Πάνω από όλα για εμένα είναι η αγάπη για τα παιδιά. Δεν μπορώ να τα εγκαταλείψω απλώς επειδή τελείωσε το ωράριο. Όταν υπάρχουν τόσα προβλήματα, πώς να φύγω; Μένω μέχρι αργά τη νύχτα.
Ξέφυγα λίγο από την ερώτηση. Αλλά ναι, είναι ένα όνειρο και είναι μεγάλη τιμή, η ύψιστη τιμή να είμαι Πρύτανης αυτού του Ιδρύματος. Τους ευχαριστώ .
Εκείνο που θέλω είναι να μην κάνω απλή διαχείριση της διοίκησης. Είναι το όνειρό μου να φέρω μια νέα μέρα για την σχολή μας. Ελπίζω οι συγκυρίες να με βοηθήσουν και να το υλοποιήσω. Έχω το όνειρο και την ελπίδα. Θέλω να προλάβω να κάνω πολλά γι’ αυτά τα παιδιά.
Αγαπώ πολύ τα παιδιά, αξίζουν πολλά, είναι ξεχωριστά, είναι το μέλλον του τόπου μας είναι χαρισματικά. Διεκδικώ και διεκδίκησα ότι καλύτερο μπορώ π.χ καλύτερη σίτιση, καλύτερη φύλαξη, καλύτερη καθαριότητα… με αυτά τα λίγα χρήματα που έχουμε . Γιατί λέω, δεν φτάνει να γκρινιάζουμε μόνο. Πρέπει να δούμε τι κάνουμε εμείς από την μεριά μας και τι μπορούμε να κάνουμε… Νομίζω ότι και τα παιδιά το καταλαβαίνουν και μας αγκαλιάζουν με πολλή αγάπη
Το μεγάλο μου όνειρο να αποκτήσει η ΑΣΚΤ φοιτητική εστία για τους φοιτητές. Έχω και την σημαντική στήριξη των συναδέλφων. Θεωρώ ότι μαζί, όχι μόνη μου, μπορούμε να κάνουμε πράγματα. Όσο για το ότι συνέπεσε και με το γεγονός που μου αναφέρατε με την Μαρίνα Αμπράμοβιτς που έκανε κάτι τόσο σημαντικό και δη σε έναν τέτοιο χώρο και είναι επίσης γυναίκα, το μόνο που έχω να πω ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό και συγκινητικό σαν συγκυρία… Πρωτοείδα έργα της φοιτήτρια στην έκθεση που οργάνωσε ο Δάκης Ιωάννου στο Σπίτι της Κύπρου.
Η γυναίκα ανά τους αιώνες είχε και συνεχίζει να έχει πολλούς ρόλους μέσα στην καθημερινότητα, πόσο μάλλον στην τέχνη, όπου έχουμε δει γυναίκες να παρουσιάζουν κορυφαία έργα και να διακρίνονται μέσα απ’ αυτά. Επίσης ανά τους αιώνες, κυριαρχεί και συνεχίζει να κυριαρχεί η πατριαρχία σ’ όλους τους τομείς, ενίοτε και με ρατσιστική διάθεση απέναντι προς το γυναικείο φύλο. Θεωρείτε ότι στη γυναίκα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχει αποδοθεί η θέση που της αρμόζει στην τέχνη, και δη στην εικαστική τέχνη, αλλά και γενικότερα στην κοινωνία;
Προφανώς και όχι. Αν και η γυναίκα έχει αποδείξει διαχρονικά ότι μπορεί να κατακτήσει κορυφές στην τέχνη και να δημιουργήσει σπουδαία έργα, εντούτοις δεν της έχει αποδοθεί η θέση που της αξίζει, ούτε στην Ελλάδα ούτε στο εξωτερικό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι το 80%, να μην πω το 90%, των παιδιών που μπαίνουν στην Καλών Τεχνών είναι κορίτσια. Είτε γιατί είναι πιο μεθοδικές, είτε γιατί είναι πιο πολλές οι υποψήφιες κοπέλες. Παρ’ όλα αυτά βέβαια, το να είναι το 15% αγόρια δεν εξηγείται. Δηλαδή, πού είναι οι υπόλοιποι; Είναι πολλά ταλαντούχα αγόρια. Και από αυτούς τους φοιτητές που τελειώνουν την Σχολή, επιβιώνουν εικαστικά τα περισσότερα πάντα αγόρια. Δηλαδή, πετυχαίνουν τα αγόρια σ’ ένα ποσοστό 95% ενώ τα κορίτσια σ’ ένα ποσοστό 5%. Είναι πραγματικά τρομακτικό!
Τι σημαίνει αυτό;
Αυτό και μόνο δείχνει ότι το πρόβλημα δεν είναι στην ικανότητα ή στο ταλέντο των γυναικών, αλλά στις συνθήκες που επικρατούν στην κοινωνία και στον τρόπο που τις αντιμετωπίζει το σύστημα.
Οι πολλοί ρόλοι που έχεις ως γυναίκα δεν σε αφήνουν να μπορείς να σταθείς στον κόσμο της τέχνης, της πολιτικής, της επιστήμης της έρευνας. Η μάχη που δίνεις είναι σκληρή, και πρέπει να είσαι πάντα καλή σε όλους τους ρόλους!!
Η πατριαρχία, δυστυχώς, συνεχίζει να υπάρχει σε όλους τους τομείς.
Και δεν την βλέπουμε μόνο στις συμπεριφορές των ανδρών απέναντι στις γυναίκες, αλλά πολλές φορές και ανάμεσα στις ίδιες τις γυναίκες, που δυσκολεύονται να στηρίξουν η μία την άλλη.
Τι είναι αυτό που μπορεί να γίνει για να το αλλάξει αυτό;
Καταρχήν πρέπει να πιστέψει η μία γυναίκα την άλλη.
Πρώτα από όλα αυτό.
Να αγαπήσει την ίδια, τον εαυτό της.
Δεν μας αγαπάμε!!
Εγώ έχω αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες, μερικές φορές και από γυναίκες και δεν θεωρώ ότι συμβαίνει μόνο σε εμένα.
Ο δρόμος για μια γυναίκα είναι πάντα πιο δύσκολος: πρέπει να είναι καλή σε όλους τους ρόλους — στη δουλειά, στο σπίτι, στην κοινωνική της εικόνα — και να παλεύει συνεχώς για να αναγνωριστεί.
Το βλέπω καθημερινά και μέσα από τα δύο μου κορίτσια. Η μία είναι οδοντίατρος και δίνει σκληρό αγώνα για να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ασθενών της, ειδικά των αντρών. Η άλλη, λέκτορας σε πανεπιστήμιο του Μπράιτον και αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα σε άλλη κλίμακα σε μια χώρα που θεωρητικά είναι πιο προοδευτική. Το σοκ και η απογοήτευση που βιώνουν δείχνουν ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας.
Ωστόσο, είμαι αισιόδοξη. Πιστεύω ότι η αλλαγή θα έρθει από τη νέα γενιά, αν εμείς δώσουμε το σωστό παράδειγμα. Όχι με λόγια, αλλά με πράξεις. Να διδάξουμε στα κορίτσια μας ότι αξίζουν και να είναι δυνατές .
Δεν πρέπει να συμβιβάζονται με τίποτα λιγότερο από την ισότητα. Μόνο έτσι, χτίζοντας συνειδητοποιημένες, δυνατές γυναίκες θα μπορέσουμε να αλλάξουμε πραγματικά την κοινωνία μας.
Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να επιστρέψουμε πάλι σε εσάς προσωπικά και να μου περιγράψετε μια αγαπημένη σας εικόνα ή ανάμνηση όπου σας συγκίνησε και ενδεχομένως να σας έκανε να δημιουργήσετε ακόμα και ένα έργο σας.
Εγώ θα πω δύο εικόνες. Και θα πω δύο, γιατί είναι διαφορετικά τα αισθήματα που τις προκάλεσαν.
Η πρώτη είναι από τότε που πηγαινοερχόμουν στην Παιανία, όταν εργαζόμουν στην Καλών Τεχνών, αρχικά ως αποσπασμένη. Έκανα καθημερινά τη διαδρομή με το αυτοκίνητο και στη διάρκεια αυτής της πορείας παρατηρούσα τα σμήνη των πουλιών στον ουρανό. Τα έβλεπα να ανεβαίνουν, να χορεύουν, να φουσκώνουν και να ξεφουσκώνουν σαν ζωντανοί οργανισμοί. Πάντα υπήρχε ένας αρχηγός που καθοδηγούσε, κι όλα τα υπόλοιπα ακολουθούσαν σε έναν μαγικό χορό. Είχα προσπαθήσει τότε να τα βιντεοσκοπήσω, αλλά ήταν αδύνατο — δεν υπήρχαν οι κατάλληλες κάμερες για να αποτυπώσουν τέτοια λεπτομέρεια. Έτσι, ξεκίνησα να δημιουργώ αυτά τα πουλιά ένα-ένα, τρισδιάστατα, και μέσα από αυτή τη διαδικασία γεννήθηκε το έργο που έστειλα στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας και το οποίο βραβεύτηκε με τον Χρυσό Φάρο.
Επειδή δεν υπήρχαν τα χρήματα για να σταλεί ένα τόσο μεγάλο έργο, εργάστηκα πάνω σε οκτώ οθόνες όπου αποτυπώθηκαν τα σμήνη. Σε αυτές αποδώσαμε συναισθήματα: τα σμήνη χόρευαν φοβισμένα, μετά γεμάτα θυμό, χαρούμενα και μετά γαλήνια — οι 8 οθόνες εκπέμπαν με διαφορά ενός δευτερολέπτου την ίδια κινούμενη εικόνα. Έτσι η εικόνα γινόταν παλμική, σε συνέπαιρνε, σε έβαζε μέσα της, ακολουθούσες ανάπνεες μαζί της… Δημιουργούσε μια αίσθηση ανησυχίας αναστάτωσης αγαλλίασης και ηρεμίας.
Ήταν πολύ συγκινητικό όταν έβλεπα χιλιόμετρα κόσμου να περιμένει να δει το έργο. Νομίζω ότι τέτοιου είδους εμπειρίες είναι κάτι που αξίζει να το ζήσουν όλοι οι καλλιτέχνες.
Ευλογία.
Αυτό…. Μεγάλη ευλογία…
Η δεύτερη εικόνα έρχεται από τα παιδικά μου χρόνια, το 1974, στη διάρκεια του πολέμου. Θυμάμαι τις βόμβες να πέφτουν από τον ουρανό, με έναν αλλόκοτο, τρομακτικό ήχο και φως. Εκείνες οι στιγμές γέμιζαν τα σπίτια μας με φόβο και όλεθρο. Ο ήχος των πολεμικών αεροπλάνων ακόμη και σήμερα με τρομάζει. Σταματά η αναπνοή μου.
Αυτή η μνήμη αποτυπώθηκε αργότερα σε έργο μου: ένα αεροπλάνο που έριχνε βόμβες, αφήνοντας πίσω του μαυρίλα και καταστροφή.
Δημιούργησα έναν πίνακα όπου, αντί για καπνό, από το έδαφος φύτρωναν μαύρες τουλίπες. Αργότερα, το έργο αυτό το ανέπτυξα και σε τρισδιάστατη μορφή, καθώς η τρισδιάστατη εικόνα είναι ένας τρόπος έκφρασης που δουλεύω ερευνητικά αυτή την εποχή.
Τα βιώματα γίνονται τέχνη. Κουβαλώ πάντα μέσα μου την εμπειρία της Κύπρου: πόλεμος, προσφυγιά, αντίσκηνα.
Είμαι παιδί του πολέμου.
Πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι για μια καλλιτέχνιδα να είναι μητέρα, δημιουργός και παράλληλα να διδάσκει;
Καταρχήν είναι πανέμορφο. Είναι ευλογία.
Υπάρχουν στιγμές που λέω μέσα μου: «Δεν θα τα καταφέρω, δεν μπορώ άλλο, θα πεθάνω από την κούραση». Αλλά κανείς δεν πεθαίνει από κούραση…
Είναι τόσο μαγικό — όπως όταν το παιδί σου, σου πει «Μαμά, διψάω». Για εσένα την ίδια ίσως να μη σηκωνόσουν να πιεις νερό, αλλά για το παιδί σου θα σηκωθείς, ό,τι κι αν κάνεις, όση κούραση κι αν έχεις.
Για εμένα δεν θα έκανα κάτι τέτοιο — αλλά για τη Σχολή, για τα παιδιά μου στο εργαστήριο, το κάνω, όποια ώρα κι αν χρειαστεί.
Είναι πολύ δύσκολο, αλλά αυτή η μεγάλη αγάπη, νομίζω, μας κάνει υπεράνθρωπους. Αν κάποιος δεν το ζήσει αυτό — να φτάνει στα όριά του μέσα από την αγάπη — δεν μπορεί να το καταλάβει πραγματικά.
Και τελικά… δεν αξίζει τίποτα άλλο περισσότερο στη ζωή. Είναι υπέροχο.
Θα επιστρέψω σε κάτι που αναφέραμε πιο πρίν…Είπαμε για το έργο που παραδώσατε στην Μπιενάλε, αλλά θα ήθελα να πούμε λίγο περισσότερα πράγματα για αυτό, καθώς πιο συγκεκριμένα το 2005 είχατε πάρει το Α’ βραβείο, Χρυσός Φάρος, στην Μπιενάλε Αλεξανδρείας. Πείτε μου πώς νιώσατε και τι αποκομίσατε από τη δημιουργία του έργου που σας έδωσε το πρώτο βραβείο;
Ήταν μαγικό.
Είχα μαζί μου τότε τα δύο μωρά μου — κοιμόντουσαν στη σκαλωσιά όσο δούλευα. Ήταν μια πάρα πολύ δύσκολη εμπειρία, γιατί δεν υπήρχε τρόπος να στήσω σωστά το έργο εκεί. Οι τοίχοι ήταν πλίνθινοι, οι Αιγύπτιοι δεν είχαν τεχνογνωσία για να βοηθήσουν… Έπρεπε να στήσω οκτώ τηλεοράσεις στη σειρά, χωρίς ούτε χιλιοστό απόκλιση η μία από την άλλη και αυτοί που με βοηθούσαν δεν είχαν δει ποτέ τηλεοράσεις.
Ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για εμένα, γιατί πρώτα απ’ όλα έπρεπε να καταφέρω να εκτελωνίσω τον εξοπλισμό που ερχόταν από την Κύπρο και έμεινα κλειδωμένη στο τελωνείο του Καΐρου — όλα ήταν εξαιρετικά δύσκολα. Στο τελωνείο θεώρησαν τα πακέτα «ύποπτο υλικό» και έπρεπε να βρω τρόπο να τα βγάλω, να τα στήσω μέσα στη νύχτα χωρίς εργαλεία, χωρίς συμβατότητα στο ρεύμα, με όλα τα εμπόδια μπροστά μου.
Το ότι κατάφερα όχι μόνο να το στήσω, αλλά και να πάρει το έργο το Α’ Βραβείο, τον Χρυσό Φάρο, για εμένα ήταν σαν να ακούμπησε κάτι θεϊκό εκείνη τη στιγμή. Ήταν μοναδική εμπειρία — να βλέπεις τον κόσμο να περιμένει σε τεράστιες ουρές για να δουν το έργο σου. Θα ήθελα να μου δοθεί ξανά η ευκαιρία να εκπροσωπήσω τη χώρα μου — την Ελλάδα ή την Κύπρο — σε μια μεγάλη διεθνή διοργάνωση.
Νιώθω ότι μπορώ να δώσω πολλά. Όμως δεν θέλω να είμαι άδικη: αυτό που έζησα τότε ήταν ήδη κάτι σπουδαίο.
Γιατί το να σου δίνουν τη δυνατότητα να κάνεις κάτι μεγάλο, να έχεις τον χώρο, τον χρόνο, τα μέσα… είναι πρόκληση. Και όλα αυτά μαζί σε σπρώχνουν να φτάσεις στο απόλυτο των δυνατοτήτων σου.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σας σας κάνω μία ερώτηση επικαιρότητας. Θα ήθελα να μου πείτε την άποψή σας για το πρόσφατο γεγονός στην Εθνική Πινακοθήκη.
Προφανώς δεν μπορείς να λογοκρίνεις την τέχνη. Δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να υπάρξει αυτή η παρέμβαση από τους συγκεκριμένους βουλευτές. Από την άλλη, αναγνωρίζω ότι χρειάζεται προσοχή στον τρόπο που διαχειρίζεσαι ένα τόσο ευαίσθητο θέμα — στα σύμβολα της πίστης .. Παρ’ όλα αυτά, ήταν λάθος η ενέργεια να παρέμβουν και να κατεβάσουν έργα τέχνης.
Έχει το δικαίωμα ο εικαστικός να εκφράζεται με όποιον τρόπο θέλει. Γι’ αυτό και τοποθετηθήκαμε ως Σχολή επίσημα. Οφείλουμε να σεβόμαστε την ελευθερία της τέχνης, χωρίς να λογοκρίνουμε ή να κατακρίνουμε τον δημιουργό και το έργο του.
Κλείνοντας θα ήθελα να μου πείτε τι άλλο να περιμένουμε καλλιτεχνικά από την Ερατώ Χατζησάββα, το όραμά σας για την Σχολή Καλών Τεχνών, καθώς και τι θα θέλατε να αφήσετε σαν αποτύπωμα μετά το πέρας της θητείας σας, όποτε και αν είναι αυτή.
Αυτό που θέλω είναι να πάρει η Σχολή Καλών Τεχνών τη θέση που της αξίζει. Όταν δημιουργήθηκε το 1837, η Σχολή μας ήταν πολλά υποσχόμενη. Έκανε σπουδαίο έργο.
Πιστεύω ότι μπορούμε ξανά να παίξουμε ξανά ένα σημαντικό ρόλο.
Όλα τα πανεπιστήμια προσφέρουν, αλλά η Σχολή Καλών Τεχνών έχει τη δυνατότητα να προσφέρει πολλά στον πολιτισμό.
Η ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΠΑΡΑΓΕΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ.
Τον πολιτισμό της χώρας μας.
Γι’ αυτό και δεν επιθυμώ μια απλή, τυπική διοικητική διαχείριση. Παρά τα σοβαρά προβλήματα που έχουμε και που πρέπει να λυθούν, θέλω αυτή η Σχολή να δείξει πόσο ουσιαστικό ρόλο μπορεί να παίξει στην κοινωνία: να μορφώσει το ελληνικό κοινό, να αλλάξει την οπτική του για τον κόσμο.
Οι τέχνες έχουν αυτή τη δύναμη — να δίνουν μια άλλη διάσταση στην καθημερινότητα και να μας μαθαίνουν να βλέπουμε τον κόσμο με διαφορετική ματιά.
Προφανώς και θέλω να λύσω τα προβλήματα καθημερινότητας των φοιτητών μας. Θέλω να αναπτυχθούμε, να επεκταθούμε ίσως και με νέα παραρτήματα στο εξωτερικό αν συμφωνήσουν και οι συνάδελφοι, μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες πάντα.
Παράλληλα, ετοιμάζω και τη δική μου προσωπική έκθεση. Η δουλειά αυτή ήταν έτοιμη από την ημέρα που εκλέχθηκα, αλλά θεώρησα ότι δεν θα ήταν κομψό να παρουσιάσω αμέσως έκθεση ως Πρύτανης — θα μπορούσε να θεωρηθεί άκομψο.
Τώρα, νιώθω ότι έχει έρθει η ώρα να δείξω αυτή τη δουλειά, που θεωρώ σημαντική και πιστεύω ότι έχει τη δυναμική να εξελιχθεί ακόμα περισσότερο ερευνητικά.
Πιστεύω ότι μπορώ να προσφέρω πολλά — όπως κάθε καλλιτέχνης, έτσι κι εγώ δεν παύω να είμαι καλλιτέχνης στην ψυχή και στην πράξη.
Ονειρεύομαι να αφήσω το δικό μου λιθαράκι στον Ελληνικό και διεθνή χώρο όπως βέβαια και στην Σχολή μας από την διεύθυνση της Πρυτανείας.
Σπύρος Καλαματιανός
Καμία κριτική