Το «Studio Μαυρομιχάλη», πάντοτε ανοιχτό στο κοινό του, φιλοξενεί αυτή την περίοδο στον ζεστό χώρο του μια σειρά πανέμορφων παραστάσεων, όπως: «Ένας εχθρός του Λαού» και «Ιωάννης Γαβριήλ Μπρόγκμαν» του Ερρίκου Ίψεν, «Τα μαύρα λουστρίνια» της Μάρως Δούκα, «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου και φυσικά το έργο που είδαμε.
Ο Αυστριακός Εβραίος συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ (Βιέννη, 1886-Κονέκτικατ ΗΠΑ, 1951), με το έργο του που χαρακτηρίζεται από τη διεισδυτική και σχεδόν προφητική ματιά της μικροαστικής τάξης η οποία αποτέλεσε το φυτώριο των ναζιστικών ιδεών, θεωρείται ένας από τους αντιπροσωπευτικότερους συγγραφείς του μεσοπολέμου. Αυτός ακριβώς ο χαρακτήρας που ανέφερα πιο πριν, ενόχλησε το ναζιστικό καθεστώς και οδήγησε στη σύλληψη και τη φυλάκισή του. Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αυστρία και να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, όπου έμεινε εκεί ως το θάνατό του.
Το 1950, ένα χρόνο πριν πεθάνει, εκδόθηκε μια σειρά μυθιστορημάτων κάτω από την κοινή ονομασία «Οι αθώοι», με ιστορίες και ήρωες από την προχιτλερική Γερμανία. Ο συγκεκριμένος τίτλος αποτελεί από μόνος του μια οξύμωρη ειρωνεία: κανένα από τα πρόσωπα αυτά δεν είναι πραγματικά αθώο, όσο κι αν κάτι τέτοιο δηλώνει φαινομενικά ο τίτλος. «Η εξομολόγηση της υπηρέτριας Τσερλίν» είναι το πέμπτο κεφάλαιο του μυθιστορήματος.
Λίγα λόγια για το έργο:
Η υπηρέτρια Τσερλίν, παρουσία μιας φιλοξενούμενης τραγουδίστριας, πατά στην περιφρονητικά αδιάφορη σιωπή της πιο ανώτερης κοινωνικά γυναίκας και ξεδιπλώνει τις αναμνήσεις της ως υπηρέτριας μεν, αλλά κυρίως ως γυναίκας που αγαπώντας άλλον άντρα και ποθώντας άλλον, με τις πράξεις της καθορίζει τα γεγονότα και ρυθμίζει τον ρου της ιστορίας. Τί θυσιάζει από τον εαυτό της και τί από τους άλλους ανθρώπους που είναι κοντά της; Κυρίως… η θυσία αυτή ποιόν ωφελεί ή ζημιώνει τελικά;
Η κριτική μας:
«Ο άνθρωπος είναι φτηνός κι η μνήμη του γεμάτη τρύπες». Τα λόγια αυτά τα λέει η ίδια η Τσερλίν, για να κατηγορήσει τα κακώς κείμενα μιας εποχής που είχε την τάση να διαχωρίζει ανθρώπους και καταστάσεις και κατηγοριοποιούσε τον καθένα ανάλογα με την οικονομική του επιφάνεια και την αριστοκρατική του μόρφωση και καταγωγή.
Θεωρώντας τον εαυτό της ως εντελώς αθώο, θύμα των επιλογών της και των θυσιών που πιστεύει ότι έχει κάνει, φτάνει σε μια σχετικά μεγάλη ηλικία στον απολογισμό της ζωής της και καταλήγει ότι ο άνθρωπος είναι φτηνός. Μιλάει για τρύπες… Τρύπες, από τις οποίες σαν φίδια ξεγλιστρούν ηθικά ιδεώδη και βασικές αρχές ανθρωπισμού και ο άνθρωπος φτάνει στο σημείο να υπονομεύει και να θέλει να περάσει μόνο ο δικός του λόγος (ή και η πιο ακραία φαινομενικά λογική). Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν, είναι φτηνός. Αυτός ο άνθρωπος όμως είναι και η ίδια. Μόνο που δεν κρατά καθρέφτη για να δει το πρόσωπό της.
Η Τσερλίν θεωρήθηκε από πολλούς ότι είναι το αυγό του φιδιού, μια αράχνη που πλέκει τον ιστό της επιδέξια και καταπίνει τους πάντες. Βλέποντας το έργο, θα έλεγα ότι μοιάζει να είναι μια εξαιρετικά ανεξάρτητη και δυναμική γυναίκα, που εκλαμβάνει τη ζωή με τα δικά της μέτρα και σταθμά όντας στην αντίπερα όχθη. Αν για την υπηρέτρια οι άνθρωποι της υψηλής τάξης είναι ηθικά πωρωμένοι, ψυχικά νωθροί, υποκριτές και τους αρέσει να κρύβονται πίσω από κοινωνικές νόρμες και ευπρέπειες, άλλο τόσο για τους υψηλά ιστάμενους η Τσερλίν είναι μια μονάδα χωρίς ιδιαίτερη αξία, που η χρησιμότητά της είναι συγκεκριμένη και εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Κάθε είδους συμφέροντα…
Στο έργο αυτό η Τσερλίν, μια γυναίκα-δηλητήριο που ξέρει να διαχωρίζει το σεξ από την αγάπη, που κρατάει άσσους στο μανίκι της και τους μοιράζει μόνο όπως εκείνη θέλει, έχει ήδη περάσει στο αντίπαλο στρατόπεδο που χωρίζει τους ανθρώπους σε κατηγορίες. Είναι ένα εκκολαπτόμενο φίδι, που στην πρώτη ευκαιρία θα τραφεί από τα ιδεώδη του νεοεμφανιζόμενου ναζισμού και θα επιτεθεί δριμύτατα όταν έρθει η ώρα. Στην πραγματικότητα, όλη η θεωρία του Χίτλερ στηρίχθηκε πάνω σε αυτό: στη λαϊκή αγανάκτηση, στην κοινωνική και πολιτιστική κρίση που είχε πέσει η Γερμανία, έπειτα από την ταπεινωτική της ήττα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια χώρα που έζησε συνθήκες ακραίας οικονομικής ύφεσης, όταν το γάλα έκανε 26 δισεκατομμύρια μάρκα και το ψωμί 105 δισ. και οι Γερμανοί ζούσαν από τα συσσίτια και έκαναν τα μάρκα ταπετσαρίες… Εκείνη ακριβώς τη στιγμή το φίδι του ναζισμού αρχίζει να γεννά το αυγό, καθώς η συντετριμμένη μεσαία τάξη έγινε δεκτική στην ακροδεξιά προπαγάνδα…
Η Τσερλίν είναι η υπηρέτρια που έχει πάψει εδώ και καιρό να ενεργεί και να σκέφτεται ως υπηρέτρια. Θέλει να εξουσιάσει με κάθε τρόπο. Θέλει να είναι η κυρία του σπιτιού ή κυρία του εξοχικού, θέλει να εξουσιάσει τη μοίρα όλων (και ως ένα σημείο τα καταφέρνει). Έχει σηκώσει κεφάλι και το δικό της κεφάλι αποτελεί ένα μέρος από τη μαζική υστερία μιας Λερναίας Ύδρας, που οδήγησε έναν λαό στον πιο άκρατο παραλογισμό. Ζώντας τις ατομικές αναμνήσεις και διηγήσεις της Τσερλίν, λαμβάνουμε την εικόνα της Γερμανίας εκείνη τη χρονική στιγμή. Πριν το ξέσπασμα της «επιδημίας».
Όπως σημειώνει και η σκηνοθέτις μας Μαρώ Τριανταφύλλου, πρόκειται για «ένα έργο επίκαιρο όσο ποτέ, σε μια εποχή που το τέρας σηκώνει κεφάλι ξανά και το θέμα της ευθύνης είναι περισσότερο φλέγον από ποτέ.» Η ιστορία κύκλους κάνει και σε αντίθεση με το ρητό του Αρχιμήδη «Μη μου τους κύκλους τάραττε», είναι στο χέρι των καλλιτεχνών και των ανθρώπων του πνεύματος να διαλύσουν τέτοιους κύκλους. Να φυλακίσουν το φίδι μέσα στο αυγό του…
Το έργο αυτό σε μετάφραση Γιώργου Κόκκινου και σκηνοθεσία Μαρώς Τριανταφύλλου, κατορθώνει μέσα από ένα όμορφα μεταφρασμένο κείμενο και μια δυνατή, δεμένη σκηνοθεσία να μας περάσει όλα τα μηνύματα που αφορούν τη μετάβαση από το ένα κοινωνικό καθεστώς στο αμέσως επόμενο. Η συμπεριφορά της σνομπ τραγουδίστριας μοιάζει να υποδαυλίζει την υπόγεια οργή της Τσερλίν, μέχρι που ορμώμενη από αυτή ξεσπά στις δικές της, προσωπικές εξομολογήσεις που αντικατοπτρίζουν όμως τα κοινωνικά δεδομένα και παγιωμένες συνήθειες πάρα πολλών ετών. Μέσα σε ένα σπίτι που σιωπά, σε μια κοινωνία που συνθηκολογεί και παραδίδεται στη δική της σιωπηλή αδιαφορία που αναλώνεται μόνο στον καθημερινό αγώνα για επιβίωση, ελλοχεύει η κακία και η οργή μιας αόρατης εκδίκησης. Όταν η εκδίκηση αυτή αποκτήσει πρόσωπο, τότε μπορούμε να πούμε ότι το φίδι έχει ξυπνήσει…
Το έργο αυτό είναι ουσιαστικά ένας μονόλογος. Τόσο εξωτερικός, όσο και εσωτερικός. Αγγίζει ως κατηγορώ, ως ανάμνηση τους άλλους, μα αναταράζει με τη δύναμη των αναμνήσεων και τον ψυχισμό της Τσερλίν. Όλο αυτό το ταξίδι από αισθήματα, σκέψεις και αναμνήσεις, μπόρεσε να μας το μεταδώσει με πανέμορφο τρόπο η σκηνοθέτις μας. Το αποτέλεσμα ήταν σαν ηλεκτρισμός, γεμάτο ένταση και υποβλητικότητα. Πρόκειται για μια εξαιρετικά προσεγμένη σκηνοθεσία, που δικαίωσε το έργο στο σύνολό του. Συγχαρητήρια στην κυρία Μαρώ Τριανταφύλλου!
Ο θεατρικός μονόλογος είναι σαφώς ο πιο δύσκολος και απαιτητικός τρόπος για να αποδείξει κάποιος το πόσο μεγάλο είναι το ταλέντο του. Η ερμηνεία του καλλιτέχνη πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από άριστη, για να κρατήσει στητό σαν κερί το κοινό. Πρέπει να είναι σαν το μόνο φως μέσα στο σκοτάδι. Πυξίδα και φάρος μαζί, για κάθε νου και ψυχή που συμμετέχει με όλες τις νοητικές δυνάμεις σε όλο αυτό. Κάτι τέτοιο κατάφερε και η Ειρήνη Μελά.
Ειρήνη Μελά. Τίποτε άλλο δεν ταιριάζει να σταθεί δίπλα στο όνομά της. Υποδύεται την Τσερλίν στο συγκεκριμένο έργο. Είναι όμως τόσο ταλαντούχα, που νιώθω ότι μάλλον η Τσερλίν υποδύεται εκείνη. Ποτέ άλλοτε μια ηθοποιός δεν μπόρεσε να φωτίσει τόσο υπέροχα έναν θεατρικό χαρακτήρα. Δεν είναι ότι απλά του έδωσε ζωή. Του έδωσε υπερφυσικές δυνάμεις και τον εκτίναξε με την ερμηνεία της στ΄αστέρια.
Ως κριτικός, είχα την τύχη να δω εξαιρετικές ερμηνείες ως τώρα. Έπειτα όμως από την ερμηνεία της κυρίας Μελά, αντιλαμβάνομαι ότι όλες οι προηγούμενες και όλες οι επόμενες που θα δω έχουν βρει το μέτρο σύγκρισης. Καμία ως τώρα δηλαδή, δεν έχει φτάσει το επίπεδο της συγκεκριμένης ηθοποιού και αντιλαμβάνομαι ότι με εξαιρετική δυσκολία θα βρεθεί η αντίστοιχη ερμηνεία που θα τη ρίξει από το θρόνο της. Είναι αδιαμφισβήτητα, ό,τι πιο όμορφο ως υποκριτική ικανότητα έχω δει ως τώρα.
Η τραγικότητα στην μορφή της, η λάμψη και το εκτόπισμα της ταιριάζουν σε ηρωίδα αρχαίου δράματος. Ερμηνεύει με εκπληκτικό τρόπο όλη την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα της Τσερλίν. Βγάζει στην επιφάνεια όλες τις πλευρές του ψυχισμού της. Από τις πιο φωτεινές ως τις πιο σκοτεινές και ενόψει της τότε κατάστασης, παραμένει στη σκοτεινή πλευρά του εαυτού της.
Θεωρώ ότι ο θεατρικός μονόλογος, είναι σαφώς ο πιο δύσκολος και απαιτητικός τρόπος για να αποδείξει κάποιος το πόσο μεγάλο είναι το ταλέντο του. Η ερμηνεία του καλλιτέχνη πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από άριστη, για να κρατήσει στητό σαν κερί το κοινό. Πρέπει να είναι σαν το μόνο φως μέσα στο σκοτάδι. Πυξίδα και φάρος μαζί, για κάθε νου και ψυχή που συμμετέχει με όλες τις νοητικές δυνάμεις σε όλο αυτό. Ο κορυφαίος καλλιτέχνης, όπως λέει και η λέξη, στέκεται στην κορυφή. Με το ηλεκτροφόρο δίχτυ της μαγείας του ταλέντου, τραβά κοντά του το κοινό και το δένει στο άρμα της ερμηνείας. Κάτι τέτοιο κατάφερε και η Ειρήνη Μελά. Έθεσε τον ορισμό του πρότυπου.
Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου οι λέξεις αδυνατούν να περιγράψουν και να δώσουν συγγραφική μορφή σε κάτι που ξεπερνά οποιαδήποτε προσδοκία και θέτει νέα όρια στο τι είναι «ωραίο». Πραγματικά ωραίο. Η συγκεκριμένη παράσταση είναι αναμφίβολα μια παράσταση που πρέπει να τη δείτε όλοι. Η κυρία Μελά υποδύεται το ρόλο της ζωής της. Χαράσσει νέους ερμηνευτικούς δρόμους και θέτει νέα υποκριτικά πλαίσια. Την ευχαριστώ ειλικρινά που μου έδωσε τη χαρά να βιώσω την απόλυτη μαγεία, μέσα σε μιάμιση περίπου ώρα. Της αξίζουν όλα τα μπράβο του κόσμου και τα πιο θερμά συγχαρητήρια που έχω δώσει ως τώρα!
Η Αιμιλία Ράπτη στο ρόλο της αριστοκράτισσας σνομπ τραγουδίστριας, μας συγκινεί ως παρουσία με το αέρινο παρουσιαστικό της και το υπέροχο τραγούδι της. Παρότι είναι ένας βουβός ρόλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικός ώστε να κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τα κίνητρα και τις σκέψεις της Τσερλίν. Έχουμε μπροστά μας μια εικόνα της εποχής… μια εν δυνάμει αντίπαλο της σαρκοφάγας υπηρέτριας. Έχουμε το ιδανικό οπτικό έναυσμα, ώστε να ξεκινήσει η αφήγηση και η εξομολόγηση της υπηρέτριας Τσερλίν. Ένας κομψός και όμορφος ρόλος, ο οποίος δεν περνά στιγμή απαρατήρητος. Μια εξίσου δυνατή ερμηνεία, που προκαλεί μόνο θετικές εντυπώσεις!
Σε όλο αυτό το αποτέλεσμα συντελεί επίσης, η επιμέλεια κίνησης της Εύης Τσακλάνου που δίνει ρευστότητα και ελαστικότητα στη κίνηση των χαρακτήρων, οι ιδιαίτεροι και ατμοσφαιρικοί φωτισμοί του Σάββα Στρούμπου, η υποβλητική μουσική του Λεωνίδα Μαριδάκη, τα κομψά κοστούμια που έχει επιμεληθεί η σκηνοθέτης μας Μαρώ Τριανταφύλλου και η προσεγμένη επιμέλεια σκηνικών της Στέλλας Μπαλαγιάννη. Υπέροχη συλλογική δουλειά, με ένα αποτέλεσμα που τη δικαιώνει και με το παραπάνω. Μπράβο τους!
Το συγκεκριμένο έργο είναι ιδιαίτερα επίκαιρο, παρότι διαδραματίζεται την περίοδο του μεσοπολέμου στη Γερμανία. Έρχεται ως θεατρικό δρώμενο σε μια τυφλή εποχή που μη βλέποντας φως στον ορίζοντα, σταμάτησε να ψάχνει το φως εντελώς. Οδηγημένη σε μια μορφή εθελοτυφλίας και απάθειας, η εποχή που ζούμε τρέφει δυστυχώς τις ίδιες ακριβώς ρίζες που γέννησαν στο παρελθόν τα πιο ακραία φασιστικά φαινόμενα. Όλοι μας έχουμε εν δυνάμει το φως και το σκοτάδι μέσα μας. Όλοι μας τρέφουμε σε μια σκοτεινή γωνιά ένα φίδι, που παραμονεύει να βγει και ν’ αμαυρώσει την ιστορία μας ως λαός και ως άνθρωποι. Όλοι μας κρύβουμε μέσα μας μια Τσερλίν, που μαζεύτηκε κάτω από τις σόλες των υποτιθέμενα ανώτερων από εμάς. Άραγε ανώτεροι σε τί ακριβώς;
Σωστό είναι να θυμόμαστε ότι όσο ίδιες υποχρεώσεις έχουμε ως άνθρωποι και πολίτες, άλλο τόσο έχουμε τα ίδια δικαιώματα. Αν αυτό δεν ισοδυναμούσε κάποτε με ισότητα, τότε είναι στο χέρι μας να το κάνουμε να δουλέψει κατ’ αυτό τον τρόπο.
Για να μην τρέφουμε φίδια μέσα στον ίδιο μας τον κόρφο…
Όλο αυτό το ταξίδι από αισθήματα, σκέψεις και αναμνήσεις, μπόρεσε να μας το μεταδώσει με πανέμορφο τρόπο η σκηνοθέτις μας, Μαρώ Τριανταφύλλου. Το αποτέλεσμα ήταν σαν ηλεκτρισμός, γεμάτο ένταση και υποβλητικότητα. Πρόκειται για μια εξαιρετικά προσεγμένη σκηνοθεσία, που δικαίωσε το έργο στο σύνολό του.
Ταυτότητα παράστασης:
Συντελεστές:
Μετάφραση: Γιώργος Κόκκινος
Διασκευή-σκηνοθεσία: Μαρώ Τριανταφύλλου
Φωτισμοί: Σάββας Στρούμπος
Μουσική: Λεωνίδας Μαριδάκης
Επιμέλεια σκηνικών: Στέλλα Μπαλαγιάννη
Επιμέλεια κίνησης: Εύη Τσακλάνου
Κοστούμια: Μαρώ Τριανταφύλλου
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Μάλλιαρης
Αφίσα-γραφιστικά: Κώστας Μπαλαγιάννης
Επικοινωνία: Μαριάννα Παπάκη
Παίζουν:
Τσερλίν: Ειρήνη Μελά
Φιλοξενούμενη: Αιμιλία Ράπτη
Οι «Αθώοι» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Κριτική» σε μετάφραση Νίκου Λίβου. Το κεφάλαιο «Η εξομολόγηση της Υπηρέτριας Τσερλίν» είναι μεταφρασμένο από τον Γιώργο Κόκκινο. Ευχαριστούμε θερμά τον μεταφραστή και τις εκδόσεις «Κριτική», που πρόθυμα και αφιλοκερδώς μας επέτρεψαν να χρησιμοποιήσουμε την μετάφραση.
Πληροφορίες:
Τοποθεσία: Θέατρο Studio Μαυρομιχάλη.
Πρεμιέρα: 19 Νοεμβρίου 2018.
Παραστάσεις: Δευτέρα και Τρίτη.
Μέχρι τις 8 Ιανουαρίου 2019.
Ώρα έναρξης: 9.15 μ.μ.
Διάρκεια: 90΄
Πληροφορίες: Τηλ.: 21 0645 3330
Τιμές εισιτηρίων: 10 ευρώ, μειωμένο: 7 ευρώ
Χορηγοί επικοινωνίας:
Εφημερίδα των Συντακτών, Στο Κόκκινο 105.5, Εποχή, Πριν, Culturenow.gr, Clickatlife.gr, Artivist.gr, Monopoli.gr, Texnes-Plus.gr, Passiontheater.gr, All4fun.gr, Cuemagazine.gr, Επικοινωνία 94
Θέατρο Studio Μαυρομιχάλη
Μαυρομιχάλη 134, Αθήνα.
Η κυρία Μελά υποδύεται το ρόλο της ζωής της. Χαράσσει νέους ερμηνευτικούς δρόμους και θέτει νέα υποκριτικά πλαίσια.
Αγγελική Μπάτσου
Σ’όλο τον κόσμο τελικά δεν μπόρεσα να πάω...κατόρθωσα όμως να φανταστώ και να χαράξω τα ίχνη αυτού μέσα από ταμονοπάτια της ποίησης,της λογοτεχνίας και της φαντασίας. Αγαπημένος μου συγγραφέας ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε,αγαπημένος ποιητής ο Ουϊλιαμ Μπλέϊκ,ο Μπωντλαίρ και ο Απολιναίρ, αγαπημένος ζωγράφος ο Βαν Γκογκ και ο Γκουστάβ Κλιμπ.
Latest posts by Αγγελική Μπάτσου (see all)
- “Τα πνεύματα του Χιλ Χάους”, σε σκηνοθεσία Ανδρονίκης Αβδελιώτη, στο “Αγγέλων Βήμα” - 14 Δεκεμβρίου 2024
- “Το Παλτό” του Νικολάϊ Γκόγκολ, σε σκηνοθεσία-διασκευή Θοδωρή Γκόγκου, στο θέατρο “Αργώ” - 6 Δεκεμβρίου 2024
- Εντρυφώντας στην “Υψηλή μαγειρική των σχέσων”, σε σενάριο Βίλης Σωτηροπούλου και σκηνοθεσία Κέλλυς Σταμουλάκη, στο Θέατρο της Ημέρας - 27 Νοεμβρίου 2024
Καμία κριτική