Είδαμε την παράσταση ” Ένας εχθρός του λαού” του Ερρίκου Ίψεν, σε σκηνοθεσία Φώτη Μακρή, στο Studio Μαυρομιχάλη

Γράφει η Μπάτσου Αγγελική

Οι kallitexnes.gr βρέθηκαν στο Studio Μαυρομιχάλη για να παρακολουθήσουν την παράσταση “Ένας εχθρός του λαού” του Ερρίκου Ίψεν, σε σκηνοθεσία και δραματουργική επεξεργασία Φώτη Μακρή. Έπειτα από την επιτυχία της περσινής χρονιάς, η παράσταση ανεβαίνει για δεύτερη φορά, από τις 28 Σεπτεμβρίου ως τις 8 Δεκεμβρίου 2019.

Το Studio Μαυρομιχάλη δημιουργήθηκε το 2008 από το Θεατρικό Οργανισμό “Νέος Λόγος”. Ένας όμορφος, ζεστός και μοντέρνος χώρος, στο κέντρο της Αθήνας που φιλοξενείται  σε κτίριο, που κάποτε λειτουργούσε ως τυπογραφείο. Μέχρι τώρα, έχει φιλοξενήσει πάνω από 100 παραγωγές. Την τωρινή σεζόν, μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει επίσης και τις εξής παραστάσεις: “Μέχρι να μας ενώσει ο θάνατος”, “Το Κιβώτιο”, “Χειμωνιάτικο ταξίδι” και από την παιδική σκηνή, “Παραμύθια για να σπάτε κέφι”, “Ο τρομερός εχθρός και ο αλυσοδεμένος ελέφαντας”, “Κάτι σαν κήπος”, και “Πάει έρχεται”.

Υπόθεση

Ο Τόμας Στόκμαν, ο γιατρός μιας λουτρόπολης στη Σουηδία, ανακαλύπτει ότι το ιαματικό νερό των πηγών της πόλης του, όπου καταφεύγουν χιλιάδες τουρίστες για να θεραπευθούν, είναι μολυσμένο από τα εργοστάσια που βρίσκονται κοντά. Αμέσως, γράφει ένα άρθρο και ενημερώνει τους δημοσιογράφους της τοπικής εφημερίδας, οι οποίοι αρχικά συμφωνούν να το δημοσιεύσουν. Κατόπιν, ενημερώνει τη δήμαρχο, που τυγχάνει να είναι και αδερφή του.  Οι ήδη τεταμένες από πριν σχέσεις τους φτάνουν σε ρήξη όταν η ίδια η πολιτική ηγεσία, ο ως τώρα φίλος και υποστηρικτής του δημοσιογράφος και ο εκδότης της τοπικής εφημερίδας, αντιλαμβάνονται το κόστος της αποκάλυψης αυτής, και «συνεργάζονται» με την ηγεσία για να συγκαλύψουν τη δημοσιοποίηση. Ο γιατρός, οργισμένος, καλεί μια ανοιχτή «συνέλευση του λαού», όπου οι πολίτες, είτε από ιδιοτέλεια, είτε επηρεασμένοι από τις αγορεύσεις των δημαγωγών πολιτικών, αρνούνται να υποστηρίξουν τον γιατρό και δέχονται να αποσιωπηθεί η αλήθεια. Τι θα κάνει τελικά ο Τόμας Στόκμαν υπό την κάθε μορφή εξαγοράς και απειλής που δέχεται;

P1150746

Κριτική

Μέσα από μια δραματουργική και σκηνοθετική ματιά που συμβαδίζει με το σύγχρονο της εποχής μας, ο Φώτης Μακρής, κατορθώνει περνώντας το πνεύμα και τη φιλοσοφία του Ίψεν στο θεατρικό του κοινό, να μας αποδείξει τη διαχρονικότητα κοινωνικών και πολιτικών καταστάσεων, μα κυρίως, τη λάθος ονομασία που τείνουμε να δίνουμε ως πολίτες σε δομές που τελικά αποδεικνύονται το εντελώς αντίθετο από το όνομα που φέρουν.

Ο Νορβηγός συγγραφέας, πιο σύγχρονος και από τους σύγχρονους, ήδη από τους προηγούμενους αιώνες, είχε μέσω των έργων του τοποθετήσει τα πράγματα όπως πραγματικά είναι από καταβολής κόσμου. Ένας σοφός μελετητής της ανθρώπινης ψυχής, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, μέσω του έργου του αυτού αμφισβητεί την ηθική και πνευματική ικανότητα της πλειοψηφίας να κρίνει με αντικειμενικό τρόπο πολιτικά. Τονίζει τη διαφορά του σκεπτόμενου αστού σε σχέση με τον μικροαστό,  ο οποίος βαλλόμενος από τις σειρήνες και τις υποσχέσεις των ανωτέρων για το τάχα “κοινό καλό και συμφέρον”, καταλήγει τελικά να υπερασπίζεται το σύστημα το οποίο αρχικά κατηγορούσε. Το έργο του Νορβηγού συγγραφέα είναι η πλήρης εφαρμογή της κοινωνικής ψυχολογίας, η οποία σε πολλές περιστάσεις, έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με την ατομική. Σε μια εποχή όπου οι θεωρίες της ατομικής ψυχολογίας του Φρόυντ και στη συνέχεια εκείνες του Άντλερ, τείνουν να εξηγούν και να ερμηνεύουν τις ανθρώπινες αντιδράσεις, έρχεται το έργο του Ίψεν και σκιαγραφεί με τον πιο ζωντανό τρόπο το παράδειγμα των δύο αυτών σπουδαίων ψυχολόγων της εποχής του: Nαι, σε ατομικό επίπεδο, ο γιατρός Στόκμαν έχει όλο το δίκιο με το μέρος του. Σε κοινωνικό όμως επίπεδο, έχει άδικο. Σε ατομικό επίπεδο ο δημοσιογράφος επαναστατεί και συμφωνεί με τη δημοσιοποίηση της μελέτης. Σε κοινωνικό όμως, και υπό την απειλή της φωνής της εξουσίας, γίνεται φερέφωνο αυτής και ταυτόχρονα εχθρός του γιατρού. Σε ατομικό επίπεδο, ένας άνθρωπος λέει την αλήθεια. Σε κοινωνικό, είναι ένας δημαγωγός, άρα ο εχθρός του λαού. Σε ατομικό επίπεδο, ο καθένας μας διαφωνεί με την αδικία και το λάθος. Σε κοινωνικό, όλοι συμφωνούμε με εκείνο που κατηγορούμε. Για το γενικό “καλό”. Γινόμαστε πρόβατα και θυσιάζουμε αξίες, οδηγούμαστε σε επικίνδυνη μαζοποίηση, η οποία έχει δείξει τα δόντια της μέσα από τις πιο μαύρες σελίδες της ίδιας μας της ιστορίας: πόλεμος, φαινόμενα φασισμού, ακραίες μαύρες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας. Εξαγόμενο συμπέρασμα: η μεταβολή και αντιστροφή της ατομικής μας συνείδησης είναι σε απόσταση αναπνοής από την κοινωνική ασυνειδησία η οποία με τόσο θράσος και ρίσκο καλείται “κοινωνικό συμφέρον”. Σε συλλογικό επίπεδο, κυβερνούν οι αποφάσεις της πλειονότητας ενός λαού που σε ατομικό επίπεδο,  πιστεύει ότι η πλειονότητά του είναι άνοοι και ανίκανοι να εξουσιάζουν. Είμαστε κοντολογίς, το παράδειγμα της αυτοεκπληρούμενης προφητείας: γινόμαστε και εκλέγουμε αυτούς που αρχικά αρνούμαστε, στο όνομα της υπέρτατης αξίας της εξουσίας.

O Φώτης Μακρής, σε μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ, μαζί με τη Στέλλα Κρούσκα, αναλαμβάνει τη δραματοποίηση και τη σκηνοθεσία του θεατρικού και φτιάχνει μια σπουδαία παράσταση. Διατηρώντας όλη τη θεματική διαχρονικότητα του έργου, το εισάγει στο κοινό του με αλλαγές που αγγίζουν τον σύγχρονο κόσμο. Δεν υπάρχουν σκηνικά και κοστούμια εποχής εδώ. Οι ηθοποιοί είναι οι άνθρωποι που βλέπουμε δίπλα μας καθημερινά στους δρόμους της πόλης και η Δήμαρχος πηγαινοέρχεται με πατίνι. Η ουσία όμως, πέρα από εποχές, ήθη και έθιμα, παραμένει η ίδια: απέχουμε ακόμα μίλια μακριά από το να είμαστε απόλυτα αληθινοί ως άνθρωποι. Ένας πραγματικά καλλιεργημένος νους, δεν μπορεί να διαψεύσει σε καμιά περίπτωση τον εαυτό του. Ένας τέτοιος νους, που είναι ώριμος σε πνευματικό, ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, στηρίζει σε κάθε περίπτωση τις επιλογές του.

Με εξαιρετική σκηνοθετική και ερμηνευτική ταυτόχρονα μαεστρία, όντας ο γιατρός Στόκμαν, ο Φώτης Μακρής, μας συστήνει έναν πραγματικά σπάνιο θεατρικό χαρακτήρα, έναν επαναστάτη, πιστό στις ιδέες και στα ιδεώδη του, ο οποίος μάχεται για αυτά που θεωρεί δίκαια. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη η μετάβαση του αισιόδοξου, αγνού κι ενθουσιώδους γιατρού στην αρχή του έργου σε έναν οργισμένο, απογοητευμένο, μα ταυτόχρονα επίμονο επαναστάτη ο οποίος στην ύστατη του προσπάθεια καλεί τη γενική συνέλευση. Οι αλήθειες που μας αποκαλύπτονται, τρομερές: H Δημοκρατία, η ελεύθερη βούληση του δήμου, του λαού, χειραγωγούμενη κατ’αυτόν τον τρόπο από τη διεφθαρμένη πλειοψηφία, χάνει εντελώς την ουσία της και καταλήγει τελικά το εντελώς αντίθετο του ονόματός της και αυτού που συμβολίζει. Αν μια τέτοιου είδους “δημοκρατία”, είναι η μητέρα φασιστικών ανά καιρών φαινομένων, τότε δε θα πρέπει να αναρωτιόμαστε γιατί κάποιες ατομικές φωνές έμειναν ορφανές ή σώπασαν με βίαιο τρόπο.

Μια ουσιαστική, λιτή, απέριττη και εξαιρετικά ενδοσκοπική σκηνοθεσία, μια ερμηνεία που δόθηκε με περίσσεια ψυχής και ταλέντου, ένα θεατρικό το οποίο το συστήνω ανεπιφύλακτα σε όλους τόσο για την ποιότητά του όσο και για τις αλήθειες που λέει. Συγχαρητήρια για την τόσο σημαντική προσπάθεια και εργασία πάνω στο έργο αυτό στον Φώτη Μακρή, και για άλλη μια φορά μπράβο του για μια γνήσια, δυνατή και αξιομνημόνευτη ερμηνεία!

75354879_2388784278104277_5669159111900528640_n

Ποιότητα σκηνοθεσίας και ερμηνευτών, to the point όσον αφορά τα μηνύματα που ήθελε να περάσει, διδακτική για άτομα κάθε ηλικίας και τυχόν πολιτικής παράταξης, εκπαιδευτική για τα πιο νέα μυαλά, κοντολογίς, μια παράσταση που ως σκεπτόμενο άτομο, επιβάλλεται να πάει κάποιος να δει.

Η Στέλλα Κρούσκα τόσο ως αποτέλεσμα δραματουργικής επεξεργασίας και κειμένου παράστασης, όσο και ως ερμηνεύτρια, αποδεικνύει την αρτιότητά της ως καλλιτέχνιδα. Μοντέρνα και αλύγιστη ως Δήμαρχος, περιφέρεται αγέρωχα στον χώρο και υποδυόμενη το πρόσωπο της εξουσίας, μας δίνει μια ιδιαίτερα λεπτομερή ιδέα του τρόπου που σκέφτεται, δρα και αντιδρά κάποιος που κρατά στα χέρια του την τύχη άλλων. Ένα ζωντανό παράδειγμα αλλοτρίωσης και ηθικής αποξένωσης τόσο από τα ίδια του τα πιστεύω όσο και από τις αξίες που δένουν μια οικογένεια. Εξαιρετική ως ερμηνεία και ως υποκριτική απόδοση.

Η Κλεοπάτρα Τολόγκου ως σύζυγος του Τόμας και η Μαριέλα Δουμπού ως κόρη, στο πλευρό του πιο σημαντικού τους ανθρώπου, αποδεικνύουν την αγάπη και την εμπιστοσύνη που μόνο μια οικογένεια μπορεί να βιώσει. Είναι μαζί με τον άνθρωπό τους, από την αρχή ως το τέλος. Ειδικά προς αυτό. Δύο ακόμα πανέμορφες και ενδιαφέρουσες γυναικείες ερμηνείες οι οποίες δένουν τέλεια με την πλοκή και μας δίνουν σπουδαίες πληροφορίες για την ύπαρξη κάποιων αξιών που τείνουν να παραμένουν αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου, όπως η οικογένεια.

Ο Γιώργος Κυριαζόπουλος ως δημοσιογράφος, είναι ο πίνακας πάνω στον οποίο ζωγραφίζεται με έντονη αντίθεση η αλλαγή από το ένα άκρο στο εντελώς αντίθετο. Το ίδιο ισχύει και για τον Άρη Λεοντόπουλο που υποδύεται τον εκδότη. Με ιδιαίτερα αριστοτεχνικό τρόπο, είμαστε αυτόπτες μάρτυρες επί σκηνής της πλήρους μεταστροφής της ατομικής άποψης σε κοινή γνώμη, αποτέλεσμα πιέσεων, απειλών και ζυμώσεων της πολιτικής εξουσίας. Και οι δύο ερμηνευτές με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο, μας παρουσιάζουν την πλήρη ισοπέδωση των ηθικών αξιών, την αποδιοργάνωση της λογικής σκέψης και την άνοη μεταστροφή σε μια πραγματικότητα η οποία είναι τελικά το εντελώς αντίθετο των όλων όσων πίστευαν αρχικά. Δύο ακόμα δυνατές παρουσίες οι οποίες εντυπωσίασαν με την πολυπλοκότητα του ρόλου τους και τον δυναμισμό τους.

Η παρουσία του Γιάννη Γαβρίλη, ως πεθερού του γιατρού Στόκμαν, εντυπωσιάζει με την αμεσότητα και το επιβλητικό της εκτόπισμα και αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο της παράστασης, τον καταλυτικό παράγοντα που ωθεί τελικά τα πράγματα στην τελική λύση και την πιο καίρια απόφαση, η οποία είναι τελικά απόφαση ζωής. Εξαιρετική ερμηνεία.

Συνολικά, οφείλω τόσο ως μέρος του κοινού όσο και ως αρθρογράφος, να δώσω συγχαρητήρια σε μια παράσταση η οποία κέρδισε στα σωστά σημεία. Ποιότητα σκηνοθεσίας και ερμηνευτών, to the point όσον αφορά τα μηνύματα που ήθελε να περάσει, διδακτική για άτομα κάθε ηλικίας και τυχόν πολιτικής παράταξης, εκπαιδευτική για τα πιο νέα μυαλά, κοντολογίς, μια παράσταση που ως σκεπτόμενο άτομο, επιβάλλεται να πάει κάποιος να δει. Συγχαρητήρια για άλλη μια φορά, τόσο στον σκηνοθέτη όσο και στους λαμπρούς ερμηνευτές του!

Τα σκηνικά και τα κοστούμια της Μαρίας Μπενάκη, η εξαιρετική και ιδιαίτερα ροκ μουσική επιμέλεια της Στέλλας Κρούσκα, και οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου, σε μοντέρνο στυλ, ταίριαξαν με τo πνεύμα της σκηνοθεσίας και όλα όσα ήθελε να περάσει ο Φώτης Μακρής. Τους ευχαριστούμε ιδιαίτερα για το όμορφο αποτέλεσμα και τους ευχόμαστε μόνο τα καλύτερα για το καλλιτεχνικό τους μέλλον!

Έχουμε υπάρξει μάρτυρες και θα υπάρξουμε μάρτυρες εποχών όπου το ατομικό καλό θα έρχεται σε άμεση σύγκρουση με το κοινωνικό συμφέρον. Σχεδόν προφητικός, ο Ερρίκος Ίψεν, έδωσε πολλά χρόνια πριν την εμφάνιση του Ναζισμού, ένα κοινωνικό δείγμα του σπόρου αυτού. Αν στο όνομα της δημοκρατίας, νοείται τελικά η εφαρμογή του φασισμού, αν ως άτομο κάποιος είναι ιδεολόγος και ως ομάδα γίνεται δολοφόνος, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε το μέγεθος της έλλειψης ατομικής ηθικής φωνής και πνευματικότητας. Θεατρικά έργα όπως αυτό που είδαμε, θα έπρεπε να παρουσιάζονται σε σχολές και σε όλους τους νέους ανθρώπους. Με τη σκέψη και την ελπίδα ότι διδασκόμενοι μέσω ενός μεγάλου συγγραφέα και ενός σπουδαίου σκηνοθέτη, το μέλλον θα μπορεί να είναι καλύτερο για όλους μας.

Συντελεστές παράστασης

Μετάφραση : Ερρίκος Μπελιές

Δραματουργική επεξεργασία – κείμενο παράστασης : Φώτης Μακρής – Στέλλα Κρούσκα

Σκηνοθεσία : Φώτης Μακρής

Σκηνικά – κοστούμια : Μαρία Μπενάκη

Μουσική επιμέλεια : Στέλλα Κρούσκα

Φωτισμοί : Νίκος Βλασόπουλος

Παίζουν: Φώτης Μακρής, Στέλλα Κρούσκα, Κλεοπάτρα Τολόγκου, Μαριέλα Δουμπού , Γιώργος Κυριαζόπουλος , Άρης Λεοντόπουλος, Νίκος Αργυριάδης, Γιάννης Γαβρίλης

Αγγελική Μπάτσου

Αγγελική Μπάτσου

Γεννήθηκα πριν αρκετά καλοκαίρια (κι άλλους τόσους χειμώνες)στην Αθήνα. Είχα την τιμή να μεγαλώσω στους Αγ.Αναργύρους,όπου έζησα τα ομορφότερα παιδικάχρόνια σε μια τεράστια αυλή,παρέα με τα γατιά μου και δυο ζευγάρια παππούδες και γιαγιάδες που πάντα θα υπεραγαπώ.Έπειτα ήρθε η Γαλλική Φιλολογία,επιπλέον σπουδές σε γλώσσα και μετάφραση και η οικογένεια. Δεν σταμάτησα όμως ποτέ να είμαι παιδί της ποίησης,της λογοτεχνίας,της ζωγραφικής και της μουσικής και το όνειρό μου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου,ήταν να ταξιδέψω σ’όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα στο Θιβέτ!
Σ’όλο τον κόσμο τελικά δεν μπόρεσα να πάω...κατόρθωσα όμως να φανταστώ και να χαράξω τα ίχνη αυτού μέσα από ταμονοπάτια της ποίησης,της λογοτεχνίας και της φαντασίας. Αγαπημένος μου συγγραφέας ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε,αγαπημένος ποιητής ο Ουϊλιαμ Μπλέϊκ,ο Μπωντλαίρ και ο Απολιναίρ, αγαπημένος ζωγράφος ο Βαν Γκογκ και ο Γκουστάβ Κλιμπ.
Αγγελική Μπάτσου

Latest posts by Αγγελική Μπάτσου (see all)